برنامه غیرمتمرکز Dapps چیست (به زبان ساده) - کاربرد Dappها

پیش گفتار 

برنامه های غیرمتمرکز (Dapps) به زبان ساده به معنای؛ برنامه‎‎‎‎‎‎های دیجیتالی است که روی بلاک‎‎‎‎چین ایجاد و توسعه پیدا می‎‎‎‎‎کنند و به صورت کاملا غیرمتمرکز مدیریت می‎‎‎‎‎شوند. درواقع هر پلتفرمی که به صورت غیرمتمرکز و دربستر بلاکچین ایجاد شود را یک برنامه غیرمتمرکز می‎‎‎‎‎گویند. این ها شامل؛ متاورس ها، صرافی‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز (DEX)، پلتفرم‎‎‎‎‎‎های خدمات دیفای (DeFi) و ... می‎‎‎‎‎شوند. 

پیش از عمیق‎‎‎‎‎تر شدن در Dappها، بهتر است نگاهی به سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز بیاندازیم. تا مفهوم غیرمتمرکز را دریابیم.

سیستم غیرمتمرکز چیست ؟

برای درک سیستم‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز، آن را با یک سیستم متمرکز مانند سیستم بانکداری سنتی مقایسه می‎‎‎‎‎کنیم :

در سیستم بانکداری سنتی، افراد پول‎‎‎‎‎‎های خودرا دراختیار یک سازمان خاص قرار می‎‎‎‎‎دهند. مدیریت و کنترل تمام سرمایه‎‎‎‎‎‎ها برعهده یک شخص یا ارگان خاص است. بنابراین مدیریت به یک شخص خاص متمرکز شده و افراد توانایی این را ندارند تا نظارت و کنترل کاملی بر سرمایه خود داشته باشند. همچنین افراد نمی‎‎‎‎‎توانند درباره سودهای بانکی، نحوه نگه داری سرمایه و دیگر تصمیم‎‎‎‎‎‎های مهم، نظرات خودرا اعلام کنند. 

و یا افراد نمی‎‎‎‎‎توانند از هرجای دنیا به این سیستم ها دسترسی داشته باشند و با تغییر موقعیت جغرافیایی، دسترسی به خدمات بانک را از دست خواهند داد. درمقابل در سیستم‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز : 

افراد فارق از موقعیت اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی می‎‎‎‎‎توانند از حقوق برابری برخوردار باشند. هریک از افراد جامعه می‎‎‎‎‎تواند درباره تصمیمات مهم نظر خودرا اعلام کند. و مهمترین ویژگی این است که؛ سیستم‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز متعلق به یک شرکت یا ارگان خاص نبوده و توسط جامعه کاربران و با حقوقی برابر در رای گیری، مدیریت می‎‎‎‎‎شوند. همچنین شما نیاز به یک شخص ثالث نخواهید داشت و درنتیجه نیازی به پرداخت هزینه کارمزد نداشته و در هزینه و وقت، صرفه جویی می‎‎‎‎‎کنید. 

 اما برنامه های غیرمتمرکز چیست و چگونه تمرکززدایی دراین سیستم ها امکان پذیر خواهد بود، بدون اینکه امنیت کاربران به خطر بیافتد ؟

برنامه غیرمتمرکز Dapp چیست ؟

Decentralized Application یا به اختصار Dapp، به معنای برنامه غیرمتمرکز است. یک برنامه دیجیتالی که به جای یک رایانه واحد، روی یک شبکه بلاکچین P2P (همتا به همتا)، اجرا می‎‎‎‎‎شود. این برنامه ها از کنترل و اختیار یک شخص یا سازمان خاص خارج بوده و برای اهداف گوناگونی از جمله؛ بازی‎‎‎‎‎‎های بلاکچینی، امورمالی غیرمتمرکز (DeFi)، رسانه‎‎‎‎‎‎های اجتماعی، برنامه‎‎‎‎‎‎های Web 3.0 و... کاربرد دارند. 

درحوزه کریپتو، Dapp ها دریک شبکه بلاکچین (یک محیط عمومی بدون سانسور، غیرقابل تغییر، غیرمتمرکز و به صورت منبع باز) اجرا می‎‎‎‎‎شوند که از کنترل هر مرجعی عاری است. 

یک رسانه اجتماعی مانند توییتر را نظر بگیرید، اگر توییتر یک برنامه غیرمتمرکز بود، هرکاربر می‎‎‎‎‎توانست پیام‎‎‎‎‎‎هایی منتشر کند، اما پس از ارسال پیام قادر به حذف یا تغییر آن نبود. و حتی سازندگان و توسعه دهندگان برنامه نمی‎‎‎‎‎توانستند یک پیام را حذف یا دستکاری کنند.

برنامه غیرمتمرکز چگونه مدیریت می شود ؟

برای مدیریت چنین برنامه‎‎‎‎‎‎هایی، عموما از دائو DAO (سازمان مستقل و خودگردان) ها استفاده می‎‎‎‎‎کنند. دائو یک محیط غیرمتمرکز است که تمام کاربران می‎‎‎‎‎توانند درباره یک تصمیم رای گیری کنند و یا خودشان یک تصمیم را برای رای گیری ایجاد کنند تا دیگران به آن رای مثبت یا منفی دهند. دائو ها کمک می‎‎‎‎‎کنند تا بدون به خطر افتادن امنیت، یک برنامه را به صورت غیرمتمرکز مدیریت کنیم. 

برای تصمیم گیری در دائو هر پروژه، نیاز به توکن بومی آن خواهید داشت. به عنوان نمونه، دیسنترالند دارای یک توکن اختصاصی با نماد MANA است و همچنین دارای یک دائو برای مدیریت. شما می‎‎‎‎‎توانید برای رای گیری و شرکت در تصمیم‎‎‎‎‎‎های مهم دیسنترالند، در دائو این پروژه شرکت کنید. و با دراختیار داشتن توکن‎‎‎‎‎‎های MANA، به یک تصمیم رای دهید. هر توکن MANA نماینده یک حق رای است و بادراختیار داشتن 100 توکن MANA می‎‎‎‎‎توانید به یک تصمیم 100 رای مثبت یا منفی اتخاذ کنید. 

توجه داشته باشید، تمام وظایف در برنامه‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز برعهده قراردادهای هوشمند است. این قراردادها هستند که اجازه می‎‎‎‎‎دهند بدون دخالت و به صورت خودکار، اجرای امور ممکن شود. 

یک برنامه غیرمتمرکز (Dapp)، چه ویژگی هایی دارد ؟

1- غیرمتمرکز است :

در بالا این مفهوم توضیح داده شد. اگر نیاز به اطلاعات بیشتر راجع به سیستم‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز دارید، به مقاله "مفهوم تمرکززدایی" مراجعه کنید.

2- متن باز است :

متن باز بودن یکی از اصلی ترین ویژگی‎‎‎‎‎‎های Dapp هاست. متن باز به این معناست که کدهای هسته برنامه، به صورت عمومی برای تمام افراد قابل مشاهده است. دراین صورت می‎‎‎‎‎توانیم اعتماد بیشتری داشته باشیم. همچنین این امر امنیت یک برنامه را تقویت می‎‎‎‎‎کند، چراکه کاربران می‎‎‎‎‎توانند کدهای هسته را مشاهده کنند و درصورت مشاهده هرگونه ایراد یا خطا، آن را برطرف کنند. زمانی که نیاز به یک تغییر را احساس می‎‎‎‎‎کنیم، با ایجاد یک تصمیم اجازه می‎‎‎‎‎دهیم تا باقی افراد به تصمیم ما رای دهند، و درصورت توافق، تغییرات اعمال خواهند شد. 

3- ایجاد انگیزه می‎‎‎‎‎کند : 

کاربران باید انگیزه کافی برای شراکت و تعامل و همچنین تایید و اعتبارسنجی شبکه داشته باشند. بنابراین یک برنامه با ارائه پاداش ها درقالب توکن‎‎‎‎‎‎های رمزنگاری شده، باید این انگیزه را به کاربران اهدا کند. 

4- پروتکلی برای اجماع : 

به مقاله "الگوریتم‎‎‎‎‎‎های اجماع"، رجوع کنید. 

بنابراین هر برنامه غیرمتمرکز (Dapp) آرمانی، باید چهار ویژگی؛ تمرکززدایی، ایجاد انگیزه، منبع باز بودن و الگوریتم اجماع را دارا باشد. 

مزیت های Dapp ها

ایمن :

هنگامی که قرارداد هوشمند در هسته برنامه و روی بلاکچین مستقر شد، شبکه به طور همیشگی و بی وقفه می‎‎‎‎‎تواند به کاربرانی که به دنبال تعامل با قرارداد هستند، خدمت رسانی کند. بنابراین درصورت بی خطا بودن قرارداد هوشمند، حمله هکرها غیرممکن خواهد بود. 

حریم خصوصی :

از مهمترین مزیت‎‎‎‎‎‎های Dapp ها می‎‎‎‎‎توان به توانایی برنامه در حفظ حریم خصوصی کاربران اشاره کرد. کاربران برای استفاده از عملکرد این برنامه، نیازی به ارسال اطلاعات شخصی خود ندارند و Dapps از قرارداد های هوشمند برای تکمیل تراکنش ها بین دوشخص ناشناس، بدون اتکا به یک شخص سوم یا یک مرجع مرکزی استفاده می‎‎‎‎‎کند.

شفافیت :

از دیگر مزیت‎‎‎‎‎‎های این برنامه ها، شفافیت بالا و عدم سانسور اطلاعات است. هیچ شخصی نمی‎‎‎‎‎تواند کاربران را از انجام تراکنش ها، استقرار در Dapp و همچنین دسترسی به اطلاعات بلاکچین محروم کند.

یکپارچگی در اطلاعات :

داده‎‎‎‎‎‎های ذخیره شده بر بلاکچین به هیچ وجه قابل تغییر و انکار نمی‎‎‎‎‎باشد و هکر ها توانایی جعل یا تغییر معاملات و داده‎‎‎‎‎‎های دیگران، که قبلا برای عموم منتشر شده را نخواهند داشت.

معایب Dapp ها

در عوض معایبی که به Dapps وارد می‎‎‎‎‎باشد را می‎‎‎‎‎توان به این شکل بیان نمود که :

 استفاده از dApps به علت نوپا بودن، هنوز درمراحل آزمایشی قرار دارد و از همین جهت ممکن است مستعد مشکلاتی باشد، مشکلاتی مانند عدم مقیاس پذیری، به ویژه درمواردی که یک برنامه نیاز به محاسبات قابل توجهی دارد و شبکه را بیش از حد بارگذاری کرده و باعث تراکم شبکه می‎‎‎‎‎شود.

 دیگر مسئله مورد توجه، اصلاحات در کد و بروزرسانی ها می‎‎‎‎‎باشد. پس از استقرار dApp به منظور ایجاد پیشرفت و یا رفع باگ‎‎‎‎‎‎های امنیتی نیازمند تغییرات مداوم خواهد بود و طبق گفته اتریوم، انجام به روزرسانی‎‎‎‎‎‎های موردنیاز درDapp برای توسعه دهندگان چالش برانگیز خواهد بود، چراکه تغییر کدهای منتشر شده دربلاکچین کار دشواری می‎‎‎‎‎باشد.  پس یک نگاه اجمالی به مزایا و معایب Dapps می‎‎‎‎‎اندازیم. 

گفته شد حریم خصوصی کاربران را ارتقا می‎‎‎‎‎دهد، دربرابر سانسور مقاوت می‎‎‎‎‎کند، پلتفرم انعطاف پذیر توسعه dApps را امکان پذیر می‎‎‎‎‎کند و در عوض ممکن است مقیاس پذیر نباشد، انجام اصلاحات کد موردنیاز سخت است و توسعه یک رابط کاربرپسند چالش برانگیز است.

تفاوت برنامه غیرمتمرکز (Dapp) و برنامه متمرکز (Capp)

یک برنامه متمرکز متعلق به یک شرکت واحد بوده و نرم افزار کاربردی آن روی یک سرور، که تحت کنترل شرکت آن است، قرار می‎‎‎‎‎گیرد. اما برنامه های غیرمتمرکز یا dApps برخلاف برنامه‎‎‎‎‎‎های متمرکز، روی یک بلاکچین همتا به همتا "P2P" از رایانه ها کار می‎‎‎‎‎کنند و این قابلیت را به کاربران می‎‎‎‎‎دهد تا به جای تکیه بر یک شرکت واحد یا شخص سوم، به صورت مستقیم و بدون نیاز به ارائه اطلاعات شخصی تراکنش‎‎‎‎‎‎های خود را به انجام برسانند.

 توییتر، نتفلیکس، فیس بوک، اینستاگرام، بانک ها و سایر موسسات مالی ازبرنامه‎‎‎‎‎‎های متمرکز استفاده می‎‎‎‎‎کنند تا اجازه دسترسی آنلاین از حساب‎‎‎‎‎‎های مشتریان خود را داشته باشند، در عوض peepeth یک شبکه جایگزین برای توییتر، نمونه ای از یک برنامه غیرمتمرکز می‎‎‎‎‎باشد، بازی Cryptokittes یک نمونه دیگر از برنامه های غیرمتمرکز"dApps" است، همچنین marketDAO یک سرویس اعتباری غیرمتمرکز است که از استیبل کوین Dai، پشتیبانی می‎‎‎‎‎کند.

کاربردهای برنامه غیرمتمرکز Dapps

تااینجا با Dappها، نحوه کار آن‎‎‎‎‎‎ها، ویژگی ها، معایب و مزایا و ویژگی آن ها آشنا شدیم. درادامه بپردازیم به اصلی ترین موارد پیاده سازی شده برای استفاده از Dappها : 

1- امورمالی غیرمتمرکز DeFi :

پلتفرم‎‎‎‎‎‎های ارائه دهنده خدمات دیفای (DeFi)، همگی برنامه‎‎‎‎‎‎هایی غیرمتمرکز هستند. این ها شامل؛ صرافی‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز (DEX)، سیستم وام دهی دیفای، پلتفرم‎‎‎‎‎‎های ییلد فارمینگ(کشت سود) و استیکینگ (سپرده گذاری) و ... می‎‎‎‎‎شوند. 

2- رسانه‎‎‎‎‎‎های اجتماعی : 

Dapps می‎‎‎‎‎تواند کاربرد بالایی دررسانه‎‎‎‎‎‎های اجتماعی ایفا کند. پلتفرم steemit و peepeth از نمونه‎‎‎‎‎‎های محبوب می‎‎‎‎‎باشد، همچنین اورپیدیا "Everipedia" یک لغت نامه با محتوی رایگان و کاربردی دراین زمینه است.

3- بازی ها و صنعت GameFi : 

بازی‎‎‎‎‎‎های بلاکچینی و حتی پروژه‎‎‎‎‎‎های متاورسی نمونه دیگری از برنامه‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز هستند. به بخش "بازی‎‎‎‎‎‎های بلاکچینی" و "بهترین پروژه‎‎‎‎‎‎های متاورسی" مراجعه کنید تابا بهترین نمونه ها آشنا شوید. 

4- دائو ها (DAO) : 

DAO، به معنای سیستم‎‎‎‎‎‎های مستقل و خودگرانی هستند که برای مدیریت جامعه محور و غیرمتمرکز استفاده می‎‎‎‎‎شوند. برخی از موفق ترین دائوها درحال حاضر شامل؛ LidoDAO، میکردائو MakerDAO و ... می‎‎‎‎‎شوند. 

5- دیگر موارد :

از دیگر موارد استفاده Dapp ها می‎‎‎‎‎توان به بانکداری، قمار، مشاور املاک، انتخابات، اینترنت اشیاء (IoT)، انرژی‎‎‎‎‎‎های پاک و تایید هویت اشاره کرد. 

سخن پایانی

دراین مقاله از عصر متاورس، به بررسی برنامه های غیرمتمرکز (Dapps) و نحوه کارآن ها پرداختیم. اگرچه چندسالی از ظهور این برنامه ها می‎‎‎‎‎گذرد، بااین حال هنوزهم یک فناوری نوپا به حساب آمده و تا پختگی و تکامل خود، فاصله زیادی دارد. Dapp نحوه مشاغل و صنایع محتلفی را دگرگون کرده و راهکارهای کاربردی به زندگی روزمره ما وارد می‎‎‎‎‎کند. Dapp ها بااستفاده از قراردادهای هوشمند تقویت شده و به لطف صنعت بلاکچین به وجود آمده اند. 

اگر نیاز به مشاوره بیشتر دارید می‎‎‎‎‎‎‎توانید در قسمت نظرات باما به اشتراک بگذارید و یا از طریق چت آنلاین با گروه عصر متاورس در ارتباط باشید. همچنین با عضویت در خبرنامه ما درپایین صفحه از آخرین اخبار بلاک‎‎‎‎‎چین و متاورس آگاه شوید.