مفهوم تمرکززدایی در بلاکچین - نحوه کار سیستم غیرمتمرکز

پیش گفتار 

مفهوم غیرمتمرکز، جنبه‎‎‎‎‎‎‎‎های بیشماری را دربر می‎‎‎‎‎‎گیرد. ویژگی تمام سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز مشابه یکدیگر است. بااین حال موضوع مقاله ما غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال، بلاکچین و کاربردهای ناشی از آن است. اگرچه غیرمتمرکز بودن از خود کلمه پیداست و مفهوم ساده ای به نظر می‎‎‎‎‎‎رسد، اما تعریف آن در یک جمله نمی‎‎‎‎‎‎گنجد. برای درک کامل این مفهوم بهتر است با ویژگی‎‎‎‎‎‎‎‎ها و کاربردهای اعجاب انگیز آن آشنا شویم. تا هدف از تمرکززدایی و مزیت‎‎‎‎‎‎‎‎های آن را بدانیم.

مفهوم تمرکززدایی چیست؟

مفهوم غیرمتمرکز بودن به طور کلی به معنای؛ اهدای قدرت و کنترل کامل به تک تک اعضای  یک جامعه (به صورت کاملا برابر) است.

اگر "قدرت" دریک سیستم، به تعداد افراد محدودی، متمرکز نشده باشد و همه اعضای جامعه بتوانند در مدیریت و تصمیم گیری و همچنین در توسعه و ساخت جامعه، شراکت داشته باشند، و بتوانند بدون مواجه با سانسور اطلاعات، به راحتی اطلاعات را در اختیار داشته باشند؛ آن سیستم را یک سیستم غیرمتمرکز می‎‎‎‎‎‎گویند. که دراینجا، سیستم به معنای بلاکچین و جامعه به معنای اعضای کریپتو درنظر گرفته می‎‎‎‎‎‎شود. 

بلاکچین ها غیرمتمرکز هستند ؟  

به طور کلی بلاکچین شامل 3 دسته زیر می‎‎‎‎‎‎شود :

1- بلاکچین خصوصی (کاملا متمرکز)

2- بلاکچین نیمه خصوصی (نیمه متمرکز)

3- بلاکچین عمومی (کاملا غیرمتمرکز)

اکثر بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎هایی که می‎‎‎‎‎‎شناسیم، بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎های عمومی و کاملا غیرمتمرکز هستند. انواع دیگر بلاکچین (که در بالا ذکر شد)، برای اهداف خاصی و برای یک کمپانی یا سازمان نسبتا کوچک، استفاده می‎‎‎‎‎‎شوند. بنابراین؛ بله بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎ها ماهیتی غیرمتمرکز دارند. و درواقع این اصلی ترین ویژگی بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎هاست، که آن را به یک فنآوری کاربردی و جذاب تبدیل می‎‎‎‎‎‎کند. 

ویژگیهای سیستم غیرمتمرکز : 

شفافیت و عدم سانسور اطلاعات، برابری و تمرکززدایی قدرت، وجود دسترسی برای تمام جامعه، حق شراکت در تصمیم گیری‎‎‎‎‎‎‎‎ها به صورت برابر برای جامعه، افزایش تعامل و ارتباطات بین جامعه و ...، از اصلی ترین ویژگی‎‎‎‎‎‎‎‎های یک جامعه غیرمتمرکز است. 

حال این جامعه می‎‎‎‎‎‎تواند جامعه کاربران یک پروژه متاورسی باشد، یا می‎‎‎‎‎‎تواند جامعه و اعضای یک گروه خانوادگی باشد.

کاربردهای تمرکززدایی در بلاکچین 

بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎ها ماهیتی غیرمتمرکز دارند، این ویژگی درکنار دیگر مزیت‎‎‎‎‎‎‎‎های آن، منجر به خلق برنامه‎‎‎‎‎‎‎‎ها و جوامع زیادی شده است که دربستر بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎ها ایجاد می‎‎‎‎‎‎شوند. کاربرد سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز در بلاکچین بسیار گسترده است. اگرچه نقاط اشتراک زیادی بین این سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎ها وجود دارد، اما اهداف آن‎‎‎‎‎‎‎‎ها صرفا مشابه نیست و هرکدام از سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز در بلاکچین، برای اهداف خاصی به وجود آمده اند. 

درادامه برخی از پرکاربردترین سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکزی که برپایه بلاکچین شکل گرفته اند را بررسی می‎‎‎‎‎‎کنیم : 

1- Dapps :

Decentralized Application یا به اختصار Dapps، به معنای برنامه‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز است که شامل تمام برنامه‎‎‎‎‎‎‎‎های مبتنی بر بلاکچین می‎‎‎‎‎‎شود. صرافی‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز، پلتفرم‎‎‎‎‎‎‎‎های وام دهی، دائوها، پلتفرم‎‎‎‎‎‎‎‎های خدمات دیفای و ...، همگی در دسته بندی Dapp‎‎‎‎‎‎‎‎ها قرار می‎‎‎‎‎‎گیرند. 

1- دائو DAO :

Decentralized Autonomous Organization، یا به اختصار DAO، به معنای "سازمان غیرمتمرکز خودگردان" است. دائو‎‎‎‎‎‎‎‎، توسط جامعه کاربران و بااستفاده از توکن‎‎‎‎‎‎‎‎های حاکمیتی، به رای گیری درباره مسائل مختلف می‎‎‎‎‎‎پردازد. هر توکن حاکمیتی، نماینده یک حق رای است که می‎‎‎‎‎‎توانید به یک پیشنهاد، یک رای مثبت یا منفی اتخاذ کنید. 

به عنوان مثال؛ فرض کنید به عنوان یک کاربر، متوجه خطایی در کدهای یک بلاکچین شده اید، شما می‎‎‎‎‎‎توانید برای تغییر کدها و انجام بروزرسانی، یک پیشنهاد را به اجرا بگذارید. هنگامی که پیشنهاد شما توسط دیگر اعضای جامعه، رای کافی دریافت کرد، یک بروزرسانی انجام می‎‎‎‎‎‎شود. 

درواقع، دائوها علاوه براینکه به صورت غیرمتمرکز اداره می‎‎‎‎‎‎شوند، نقش اساسی در مدیریت بهتر سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز دارند. 

3- صرافی غیرمتمرکز (DEX) :

Decentralized Exchanges یا به اختصار DEX، به معنای صرافی‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز است. این صرافی‎‎‎‎‎‎‎‎ها توسط یک شخص یا شرکت اداره نمی‎‎‎‎‎‎شود، بنابراین احتمال دستکاری قیمت‎‎‎‎‎‎‎‎ها یا کلاهبرداری های دیگر از بین می‎‎‎‎‎‎رود. دیگر نیازی به اعتماد به صاحبان صرافی و یا طرف معامله خود، نخواهید داشت.

تمام امور در صرافی‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز توسط قراردادهای هوشمند اجرا می‎‎‎‎‎‎شوند، برای معامله ارزهای دیجیتال کافی است پیشنهاد خودرا ثبت کنید، سپس قرارداد هوشمند پیشنهاد شمارا با طرف دیگر تطابق می‎‎‎‎‎‎دهد و معامله را انجام می‎‎‎‎‎‎دهد. این صرافی‎‎‎‎‎‎‎‎ها همچنین راهی برای کسب درآمد غیرمنفعل هستند، شما می‎‎‎‎‎‎توانید از طریق کشت سود Yield Farming در صرافی‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز، سود قابل توجهی کسب کنید.

پنکیک سوآپ PanckacSwapو یونی سوآپUniSwap  برخی از محبوب ترین صرافی‎‎‎‎‎‎‎‎های DEX هستند.

5- امورمالی غیرمتمرکز DeFi :

DeFi یا دیفای مخفف عبارت Decentralized Finance به معنای سیستم مالی غیرمتمرکز است. و تمام مسائل مربوط به امورمالی را دربر می‎‎‎‎‎‎گیرد. صرافی‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکزDEX، سیستم های وام دهی، سیستم بیمه دارایی‎‎‎‎‎‎‎‎های دیجیتال، پلتفرم‎‎‎‎‎‎‎‎های کشت سود (Yield Farming) و سپرده گذاری(Staking) و به طور کلی تمام خدماتی که برای امورمالی وجود دارد.

 می‎‎‎‎‎‎توان گفت تمام کاربردهایی که در بالا بررسی کردیم زیرشاخه‎‎‎‎‎‎‎‎های DeFi بوده و در تلاش برای تسهیل DeFi هستند. این مفهوم مربوط به تمام مسائل مالی است که کاربردهای بیشماری دارد و می‎‎‎‎‎‎تواند در آینده کاربردهای بیشتری نیز داشته باشد.

سیستم های غیرمتمرکز چگونه کار می کنند؟

پیش از بررسی نحوه کار برنامه‎‎‎‎‎‎‎‎های مبتنی بر بلاکچین، باید بدانیم امنیت یک بلاکچین غیرمتمرکز را چه کسی تضمین می‎‎‎‎‎‎کند؟

هرکدام از بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎ها برای اعتبارسنجی تراکنش‎‎‎‎‎‎‎‎ها و امنیت شبکه، از یک مکانیزم اجماع استفاده می‎‎‎‎‎‎کنند. شناخته شده ترین این روش‎‎‎‎‎‎‎‎ها؛ الگوریتم اثبات کار(PoW) و الگوریتم اثبات سهام (PoS) هستند. به عنوان مثال بلاکچین بیتکوین از اثبات کار و بلاکچین اتریوم از اثبات سهام، برای تامین امنیت خود استفاده می‎‎‎‎‎‎کنند. 

نقش ارزهای دیجیتال در سیستم های غیرمتمرکز 

ارزدیجیتال یک سیستم غیرمتمرکز نیست، بلکه ابزاری برای اداره بهتر سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز است. یک روش پرداخت جهانی قابل قبول که می‎‎‎‎‎‎توانید بااستفاده از آن در تصمیم گیری‎‎‎‎‎‎‎‎ها و مدیریت جامعه سهیم باشید. 

نقش NFT ها در سیستم های غیرمتمرکز

NFT ها، اگرچه در ابتدای پیدایش به عنوان یک سرگرمی و در راستای هنر، پذیرفته شدند. اما پس از گذشت سال‎‎‎‎‎‎‎‎ها به تکامل رسیده و توانایی آن‎‎‎‎‎‎‎‎ها بهتر دیده شد. اکنون NFT ها به عنوان یک روش اثبات مالکیت برای هرچیزی، می‎‎‎‎‎‎توانند نقش مهمی در "تمرکزردایی به همراه امنیت" یک سیستم ایفا کنند. 

نقش قراردادهای هوشمند در سیستم های غیرمتمرکز

قراردادهای هوشمند، وظیفه اصلی را در سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز برعهده دارند. قرارداد هوشمند به زبان ساده به معنای؛ یک پروتکل کدنویسی شده است که تنها دستوراتی که برایش تعریف شده را اجرا می‎‎‎‎‎‎کند (مانند یک ربات).  پس از این که یک قرارداد هوشمند ایجاد شود به هیچ طریقی متوقف نخواهد شد و اموری را که طرفین قرارداد توافق کرده اند، اجرا خواهد کرد. بنابراین قرارداد هوشمند، یک سیستم خودکار است که طبق توافق جامعه می‎‎‎‎‎‎تواند مفهوم غیرمتمرکز بودن را در تمام سیستم‎‎‎‎‎‎‎‎های غیرمتمرکز، تضمین کند و تسهیل ببخشد. 

قراردادهای هوشمند در نهایت در بلاکچین ثبت و ذخیره می‎‎‎‎‎‎شوند. از آن جایی که بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎ها نیز غیرمتمرکز هستند نمی‎‎‎‎‎‎توانیم پس از ذخیره یک قرارداد هوشمند آن را تغییر دهیم. این مسئله امنیت و شفافیت را تضمین می‎‎‎‎‎‎کند، اما یک مشکل وجود دارد؛ قراردادهای هوشمند توسط برنامه نویس‎‎‎‎‎‎‎‎ها کدنویسی می‎‎‎‎‎‎شوند، و هر برنامه نویسی ممکن است خطا کند. اگر یک قرارداد دارای خطای کدنویسی باشد و در بلاکچین ذخیره شود، ممکن است خسارت‎‎‎‎‎‎‎‎های جبران ناپذیری به وجود آورد. 

برای این که یک قرارداد هوشمند اجرا شود، باید به؛ موضوع قرارداد، امضای دیجیتال طرفین قرارداد، اوراکل ها(Oracles) و درنهایت بستری برای ایجاد و اجرا، دسترسی داشته باشد.

Web 3.0 (وب نسل 3، اینترنت کاملا غیرمتمرکز)

به جرئت می‎‎‎‎‎‎توان گفت، تحقق رویای Web 3.0، مهمترین رسالت صنعت بلاکچین است. اولین نسل از اینترنت (Web 1.0)، اواخر دهه 1970 میلادی به وجود آمد و تا دهه 1980 عمر کرد. پس از آن اینترنت فعلی، معروف به (Web 2.0) پدید آمد. 

اینترنت فعلی دارای ایرادات زیادی است که می‎‎‎‎‎‎تواند با استفاده از فناوری بلاکچین و مفهوم تمرکززدایی برطرف شود. ایده اینترنت نسل سوم یا (Web 3) اولین بار توسط گاوین وود (یکی از بنیانگذاران اتریوم) در سال 2014 بیان شد. مفهوم Web 3 جای بحث زیادی دارد. درواقع NFT ها، ارزهای دیجیتال، بلاکچین‎‎‎‎‎‎‎‎ها، قراردادهای هوشمند، DeFi ها و ... ابزاری هستند برای گسترش و شکل گیری Web 3.  

Web 3 هنوز هم یک مفهوم جدید و نوپا به حساب می‎‎‎‎‎‎آید و هنوز به تکامل خود نرسیده است. هرچیز جدیدی را نیز، نمی‎‎‎‎‎‎توان خالی از اشکال دانست. بیایید نگاهی به برخی از مزیت‎‎‎‎‎‎‎‎ها و معایب Web 3.0 بیاندازیم

نقاط قوت 

1-تمرکززایی و عدم کنترل اطلاعات توسط فردی یا افرادی

2- ارائه یک تجربه ی کاملا شخصی از اینترنت و افزایش حریم خصوصی

3- ارزش بیشتر برای NFT ها.

4- بهره گیری از قراردادهای هوشمند، اعتماد را ضمانت می‎‎‎‎‎‎کند. 

5- حذف واسطه، منجر به حذف هزینه‎‎‎‎‎‎‎‎های اضافی و صرفه جویی در زمان می‎‎‎‎‎‎شود.

نقاط ضعف 

1- درمراحل اولیه ممکن است شرکت‎‎‎‎‎‎‎‎های توسعه دهنده، کنترل بخشی از Web 3 را به دست بگیریند و ماهیت غیرمتمرکز را کاملا زیر سؤال ببرند. 

2- تنظیم محتوی غیرقانونی برای اشتراک در وب، دشوارتر به نظر می‎‎‎‎‎‎رسد. 

3- پیداکردن اطلاعات شخصی سازی شده، آسان می‎‎‎‎‎‎شود(ممکن است نکته خوبی به نظر برسد، اما می‎‎‎‎‎‎تواند منجر به کاهش حریم خصوصی شود).

سخن پایانی

مفهوم غیرمتمرکز بودن جنبه‎‎‎‎‎‎‎‎های بسیار زیادی را دربر می‎‎‎‎‎‎گیرد، از ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز گرفته تا انتخابات سراسری درکشورهای مختلف می‎‎‎‎‎‎توانند تحت تاثیر تمرکززایی رشد و تحول گسترده ای را شاهد باشند. یکی از اصلی ترین اهداف غیرمتمرکز بودن در بلاکچین و ارزهای دیجیتال، به گسترش Web 3 منتهی می‎‎‎‎‎‎شود. به عنوان مثال Utility NFT هارا درنظر بگیرید، این می‎‎‎‎‎‎تواند جوامع زیادی را غیرمتمرکز و آرمانی سازد! اکنون برنامه‎‎‎‎‎‎‎‎های زیادی هستند که با تمرکززدایی بیشتر و ارائه خدمات نوآورانه، Web 3 را شکل می‎‎‎‎‎‎دهند. مرورگر Brave با توکن اختصاصی BAT ، یکی از این برنامه‎‎‎‎‎‎‎‎هاست که به شما اجازه می‎‎‎‎‎‎دهد علاوه بر استفاده از اینترنتی سریع، غیرمتمرکز، شفاف، ایمن و دارای حریم خصوصی، حتی درآمد نیز داشته باشید.   

شما می‎‎‎‎‎‎توانید با عضویت درخبرنامه ما در پایین صفحه از آخرین اخبار متاورس و بلاکچین ها آگاه شوید. همچنین سؤالات و تجربیات خودرا دربخش نظرات با عصر متاورس و دیگر کاربران سایت به اشتراک گذارید.